احکام نماز جمعه

مجموعه: احکام دینی

(مساله):نماز جمعه مانند نماز صبح دو ركعت است، و امتيازش از نماز صبح اين است كه دو خطبه در پيش دارد، و نماز جمعه واجب تخييرى است به اين معنى كه مكلف در روز جمعه مخيّر است كه نماز جمعه را بخواند در صورتى كه شرائطش موجود باشد، يا نماز ظهر بجا آورد، پس اگر نماز جمعه را بجا آورد، كفايت از ظهر مى كند. و واجب شدن نماز جمعه چند شرط دارد:

"اول" داخل شدن وقت، و آن عبارت از زوال آفتاب است، و وقتش تا برابر شدن سايه شاخص است با شاخص بنا بر اظهر، پس هر گاه تا برابر شدن سايه با شاخص نماز جمعه را تأخير انداخت، وقتش خارج شده و نماز ظهر را بايد بجا آورد.

احكام نماز

 1. وقت نماز

خواندن نماز قبل از اذان يا شك در آن

1. سال‏ها بود اذان صبح، طبق كتاب «أحسن التّقويم» مرحوم آية‏اللّه‏ اديب ـ رحمة‏اللّه ‏عليه ـ پخش مى ‏شد و ما طبق آن عمل مى‏كرديم و بعدا اعلام كردند كه طبق نظر افراد خبره، اذان صبح حدود ده دقيقه زودتر از موقع پخش مى‏ شده است و ساعات جديدى تعيين كردند و البتّه اينجانب هميشه پس از اذان قدرى احتياط مى ‏كردم ولى دقيقا نمى ‏دانم نمازم داخل وقت بوده يا قبل از آن، تكليفم چيست؟

ج. نمازهايى كه يقين داريد تمام آن قبل از وقت خوانده شده قضا دارد، در غير اين صورت قضا ندارد.

نماز، نشانه بندگی و فرمان برداری پس از شناختن خدا، باید اعمالی را که مانند نماز و روزه نشانه بندگی و فرمان برداری است به جا آوریم. خداوند متعال می فرماید: ما سلککم فی سقر*قالوا لم نک من المصلین  (مدثر«74»: 42و 43)، وقتی از دوزخیان می پرسند: چه چیز شما را جهنمی کرد؟ می گویند: علتش آن بود که ما در دنیا نماز نمی خواندیم. پیغمبر (ص) فرمود: نماز، ستون دین است که اگر قبول درگاه خداوند عالم شود، عبادت های دیگر هم قبول می شود و اگر قبول نشود، عبادت های دیگر هم قبول نمی گردد (ر.ک:کافی 19:2، ح5 و 3: 268، ح4). و همان طور که اگر کسی شبانه روزی پنج مرتبه در نهر آبی شست و شو کند، چرک در بدنش نمی ماند، نمازهای پنج گانه هم انسان را از گناهان پاک می کند. و باید دانست کسی که نماز می خواند ولی به آن اهمیت نمی دهد، مانند کسی است که نماز نمی خواند.

نمازهاي روزانه

1- صبح
2- ظهر
3- عصر
4- مغرب
5- عشا

نمازهاي روزانه هر كدام چند ركعت هستند؟

1- نماز صبح 2 ركعت
2- نماز ظهر 4 ركعت
3- نماز عصر 4 ركعت
4- نماز مغرب 3 ركعت
5- نماز عشا 4 ركعت

احکام نماز

نقل شده است كه روزى ((سید هاشم )) امام جماعت مسجد ((سردوزك )) بعد از نماز به منبر رفت . در ضمن توصیه به لزوم حضور قلب در نماز، فرمود:

روزى پدرم مى خواست نماز جماعت بخواند و من هم جزء جماعت بودم . ناگاه مردى با هیئت روستایى وارد شد، از صفوف جماعت عبور كرد تا به صف اول و پشت سر پدرم قرار گرفت . مؤ منین از اینكه یك نفر روستایى رفت و در صف اوّل ایستاد، ناراحت شدند، اما او اعتنایى نكرد. در ركعت دوم در حال قنوت ، قصد فرادا كرد و نمازش را به تنهایى به اتمام رساند و همانجا نشست و مشغول خوردن نان شد. چون نماز تمام شد، مردم از هر طرف به رفتار ناپسند او حمله و اعتراض كردند ولى او به كسى پاسخ نمى داد.

ساعت 11 شب بود.توی قرارگاه نشسته بودیم و حرف می زدیم، صحبت از اراده انسان بود.كسی پرسید: (برای تقویت اراده چه باید كرد؟مثلا اگر كسی بخواهد شب ها كمتر بخوابد یا هر ساعتی كه خواست بیدار شود، چه كار باید بكند؟)
شهید محمد بروجردی هم در جمع ما بود.او گفت:( هر كس آیه آخر سوره كهف را قبل از خواب بخواند، هر ساعتی كه بخواهد ، از خواب بیدار می شود.)
حرفش برایمان جالب بود.تصمیم گرفتم این مطلب را همان شب امتحان كنم.آیه را چند بار خواندم و خوابیدم.
صبح بیدار شدم، اوایل اذان بود.شهید بروجردی را دیدم كه زودتر از من بلند شده بود و به نماز ایستاده بود.نمازش را كه تمام كرد، گفت: (مگر شما دیشب آیه آخر سوره كهف را نخواندی؟)
گفتم: (چرا.)
گفت: (پس چرا خواب ماندی؟)
گفتم:( تصمیم داشتم اول اذان بیدار شوم، كه شدم.چطور مگه؟)
گفت:( آخر من فكر كردم می خواهید برای نماز شب بیدار شوید.)
گفته او كنایه از این داشت كه چرا برای نماز شب بیدار نشده ام.در دلم غوغایی به پا شد.خیس عرق شدم وشرمنده این همه بزرگی و جوانمردی

سردار غلامرضا جلالی، لشگر 17 علی ابن ابی طالب (ع)

"السلام علینا و علی عباد الله الصالحین
السلام علیكم و رحمه الله و بركاته
الله اكبر الله اكبر الله اكبر"
هنوز مكبر آیه صلوات و سلام رو تموم نكرده بود كه سعید خودشو به حاج آقا حسینی(امام حماعت مسجد) رسوند.
سرشو برد نزدیك گوش حاج آقا حسینی ؛حاج آقا قبول باشه یه سؤال برام پیش اومده، راستش گیر كردم.
خب بگو پسرم توی چی گیر كردی؟
حاج آقا هرچی فكرمی‌كنم معنی دو سلام آخر نمازرانمی‌فهمم! یعنی چه درود و رحمت و بركت خدا بر شما؟سلام ودرود برما و بر بندگان شایسته خدا؟
- باشه سعید آقای گل، اگه چند دقیقه ای صبر كنی این یه صفحه قرآن رو بخونند بعد راحت می‌تونیم با هم حرف بزنیم. پس به احترام قرآن ما هم گوش می‌كنیم.
سعید قرآنی رو از قفسه برداشت و صفحه و آیه مورد نظر را پیدا كرد و نشست و با قاری زیر لب همنوا شد. قرائت قرآن تموم شد. حاج آقا حسینی بلند شد و رفت جایی كه سعید بود. كنارش نشست.

سال 1380 در دبستان «دوازده فروردين» تدريس مي كردم. مدرسه ما، دو كلاس اضافي داشت. يكي از آن ها را كتابخانه و آزمايشگاه كرديم و ديگري را نمازخانه. بعد از كلي نامه نگاري، موكتي هم براي آن جا تهيه و تابلوي نمازخانه را نصب كرديم.
فضاي نمازخانه چندان دلچسب نبود و فقط يك موكت، كف آن انداخته بوديم. البته، قبل از ما اصلاً موكت نبود. حس مي كردم كه بچه ها علاقه ي چنداني به برگزاري نماز در مدرسه و شايد در خانه ندارند و خيلي از آن ها حتي در خواندن تعداد ركعت ها هم مشكل داشتند! من براي نمازخوان كردن آن ها، از «تقويت انگيزه و علاقه ي دروني» شروع كردم. با اين همه، اين روش هم كافي نبود. شاگردانم به سختي به خواندن نماز تمايل نشان مي دادند. هنوز انگيزه ي قوي پيدا نكرده بودند.

او از همان سنین كودكى به نماز اول وقت اهمیت مى داد و فضیلت نماز اول وقت را با هیچ چیز دیگر عوض نمى كرد. در دوران جوانى كه به ورزش ‍ كشتى مى رفت روزى براى انجام مسابقات به اتفاق هم به سالن رفتیم . مسابقات فینال بود، در میان جمعیت به تماشا نشسته بودم كه چند نفر از رقیبان با هم مبارزه كردند. نوبت به عباس [1]رسید. چند بار نام او را براى مبارزه خواندند، امّا او نبود و حاضر نشد، تا این كه دست رقیب او را به عنوان برنده مسابقه بالا بردند. نگران شدم به خودم مى گفتم : یعنى عباس كجا رفته ؟ در جستجوى او بودم نگاهم به او افتاد كه از درب سالن وارد مى شد. جلو رفتم و گفتم : كجا بودى ؟ اسمت را خواندند، نبودى ؟ گفت : وقت نماز بود، نماز از هر كارى برایم مهمتر است . رفته بودم نماز جماعت.

عباس حاجى زاده بعدها در یكى از عملیاتها به فیض شهادت نائل آمد.

اهمیّت دادن آن ها به نماز و صرفنظر كردن از كسر حقوق، نشانگر آن است كه ایمان آن ها بیشتر از شماست و این قبیل آدم ها هرگز در كار خیانت نمی كنند همچنانكه به نماز خود خیانت نكردند.

شهید حسین صنعتكار بسیار مقیّد به خواندن نماز شب بود. و این روحیه را در عمل به سایرین منتقل می‌كرد هركس دو روز با حسین بود نماز شب خوان می‌شد. یكبار از او پرسیدم: شبی شده است كه از خواب بیدار نشوی؟ با تبسمی ملیح گفت:‌ یك شب از شدت ضعف و بی‌خوابی، خواب ماندم.با نیش پشه‌ای از خواب بیدار شدم. ساعت سه بامداد است. به قدری خوشحال شدم كه نهایت نداشت چرا كه یك پیك حق در قالب پشه مرا از خواب بیدار كرده بود تا نمازم فوت نشود.؟

*محاسن، ج 1، ص 396

یكی از دوستان نزدیك شهید رجائی چنین می‌گوید: روزی حدود ظهر نزد شهید بزرگوار رجائی بودم صدای اذان شنیده شد، در حالی كه ایشان از جایشان حركتی كرده، می‌خواستند خود را برای اقامه‌ی نماز آماده كنند، یكی از خدمتگزاران وارد اتاق شد و گفت: غذا آماده است، سرد می‌شود، اگر اجازه می‌فرمایید بیاورم، شهید رجائی فرمودند: ‌خیر بعد از نماز.

وقتی كه خدمتگزار از اتاق خارج شد،‌ایشان با چهره‌ای متبسم و دلی آرام خطاب به من فرمودند: عهد كرده‌ام هیچ وقت قبل از نماز ناهار نخورم اگر زمانی ناهار را قبل از نماز بخورم. یك روز روزه می‌گیرم.

*روش‌های پرورش احساس مذهبی، ص29.*

چادرهای دسته ی یک، در میان درختان تنومند بلوط، پذیرای نیروهای گردان بود. محمّد وفایی زاده دعای توسل می خواند، نیروها در طول روز آن همه فعالیّت کرده بودند که حضور فشرده ی ایشان در مراسم دعا، امروز که 23 سال از آن زمان گذشته است، عجیب به نظر می رسد. عملیات نزدیک بود و نیروها آرام و قرار نداشتند. روزها در جنگل بلوط که قدم می زدی، بعضی ها را می دیدی که داخل چادر یا بیرون روی تکه سنگی نشسته اند و مشغول نوشتن هستند: خاطره، نامه و یا شاید هم وصیت نامه.

آثار و برکات نماز اول وقت در آیات و روایات
1- برآورده شدن خواسته ها:
حضرت عبدالعظیم حسنی از امام حسن عسکری(ع) روایت می کند که فرمودند:
"خداوند متعال با حضرت موسی تکلم کرد، حضرت موسی فرمود:خدای من. کسی که نمازها را در وقتش به جای آورد چه پاداشی دارد؟ خداوند فرمود:حاجت و درخواستش را به او عطا می کنم و بهشتم را برایش مباح می گردانم.1

برکات نماز اول وقت

از رسول اکرم (ص) روایت شده که نماز برای میت در قبر به صورت شخص نورانی خوش سیما ظاهر می شود ، انیس و مونس او در قبر می شود و آتش جهنم را از او دفع می کند . فرمود :

کسی که نمازهای پنج گانه را در موقع خود اقامه کند و رکوع و سجود نماز را کامل به جا آورد خدای عزوجل پانزده خصلت به او عطا فرماید :

1-سه خصلت در دنیا :

 -عمر او را زیاد کند .

 -مال و اموال او را زیاد کند .

اثار وبرکات نماز

نماز جماعت‌ دارای‌ آثار و برکات‌ متعددی‌ است‌ که‌ به‌ ذکر برخی‌ از آنها اشاره‌ می‌شود:        

1 ـ الف‌) آثار و برکات‌ عمومی‌: تبلیغ‌ و ترویج‌ نماز؛       

     قرار دادن‌ نماز در معرض‌ دید دیگران‌، هم‌ معتقدان‌ به‌ نماز را خوشحال‌ می‌سازد و هم‌ زمینه‌ای‌ برای‌ جذب‌ وتمایل‌دیگران‌ برای‌ حضور در نماز جماعت‌ می‌شود

آثار نماز جماعت

برپایی فریضه‌های دینی به صورت دسته جمعی، غیر از پاداشهای فراوانی که یاد شده، در زندگی فردی و اجتماعی امت مسلمان نیز، آثار مثبت و فراوانی دارد، که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

آثار معنوی

آثار نماز

خداوند متعال در سوره عنکبوت خطاب به پیامبر (ص) می فرماید: آن چه از کتاب به سوی تو وحی شده است بخوان و نماز را بر پا دار که نماز از کار زشت و ناپسند باز می دارد و قطعا یاد خدا بالاتر است و خدا می داند چه می کنید.و در آیه دیگری می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید از شکیبایی و نماز یاری بجویید، زیرا خدا با شکیبایان است.بنابراین نماز یک تکلیف الهی است و بر تمام انسان های مکلف، واجب است گرچه خوشبختی فقط در نماز نیست، اما می توان از نماز و عبادت به عنوان موثرترین عامل خوشبختی و عاقبت به خیری انسان و محبوب ترین عمل نزد خداوند متعال نام برد.از پیامبر (ص) پرسیدند کدام عمل نزد خداوند متعال محبو تر است؛ فرمودند: نمازی که در وقت خوانده شود.مفهوم شناسی نماز: گروهی بر این باورند که واژه نماز در لغت فارسی از لفظ پهلوی (نماک) و آن هم از ریشه ایران باستان واژه (نم) به معنای خم شدن و تعظیم کردن گرفته شده است.از جمله معانی نماز که در کتاب های لغت فارسی آمده می توان به بندگی،

از سوی دیگر حركت در صراط مستقیم الهی و اطاعت از اوامر او زندگی دنیوی مؤمن را نیز تنظیم می كند و او از دنیای منظّم به آخرت خرّم و شاد قدم می گذارد.
از این رو، دستورات شریعت مقدّس اسلام همواره با مصلحتی مادی یا معنوی یا هر دو همراه است، گر چه فكر ما از درك آن عاجز باشد.

آثار نماز
معراج هر مقدس و هر پارسا نماز تنها ستون محكم دينِ خدا نماز مقصود از رسالت پيغمبران چه بود؟ اصل رسالتِ همه انبيا نماز طاعات بندگان خدا مي‌شود قبول از بنده گر قبول كند كبريا نماز

آثار نماز در روايات

نماز سبب بخشش گناه(1) و وسيله محو آن است.(2) گناهان گذشته به وسيله نماز بخشيده مي شود.(3) و اصلا نماز عامل بازدارنده از گناه است(4) و در برخي روايات نماز (نماز جمعه) به عنوان کفاره گناهان تا 10روز بيان شده است.(5) نماز سبب شست و شوي گناه(6) و ريزش گناهان گذشته(7) و سدي در مقابل گناهان آينده است.(8)
نماز عامل دوري شيطان و سياه شدن چهره اوست.(9) نماز سبب شکست شيطان است.(10) چون نمازگزار در دژ محکم نماز از خود دفاع مي کند.(11) بي دليل نيست که فرياد ابليس از نمازگزار و سجده طولاني او بلند است(12) و به انسان حسادت مي کند.(13) نمازگزار از شرّ شيطان در امان است(14)؛ چون نماز سبب راندن شيطان مي شود(15) و حتي در لحظه مرگ نيز شيطان از نمازگزار دور مي شود.(16) شيطان از نماز عصباني مي شود؛(17) چون سبب سرکوبي اوست(18) و شيطان از نمازگزار جدي مي ترسد.(19)
نماز توشه، آخرت(20) و کليد بهشت است(21) که سبب ورود انسان در بهشت(22) و نجات او از آتش و عذاب است.(23) نمازگزار به سبب وضو بي حساب وارد بهشت مي شود(24) و در خانه هاي بهشتي جاي مي گيرد.(25) نماز حايلي بين نمازگزار و آتش است و سبب دوري جسم نمازگزار از آتش مي شود.(26)

آثار نماز و پاداش نمازگزاران

خداوند در این آیه اولین شرط برای داخل شدن در رحمت را برپایی نماز برمی شمارد.

آثار نماز

1- از ميان رفتن بدي ها

قرآن : «و در دو طرف روز (اوّل و آخر آن) و نخستين ساعات شب نماز بر پا دار، زيرا خوبيها ، بديها را از ميان مى برد. اين پندى براى پندگيرندگان است.»
1 ـ ابو عثمان: با سلمان زير درختى بوديم كه شاخه خشكى را از آن گرفته وتكان داد، تا اينكه برگهايش ريخت و گفت: آيا نمى پرسى چرا اينگونه مى كنم؟ گفتم: چراكردى؟ گفت: پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله برايم اينگونه كرد و سپس فرمود: همانا مسلمان هر گاه وضويى نيكو گرفت و نمازهاى پنجگانه را خواند، گناهانش مى ريزد همانگونه كه اين برگها ريخت. سپس گفت: «و در دو طرف روز (اوّل و آخر آن) و نخستين ساعات شب نماز بر پا دار، زيرا خوبيها ، بديها را از ميان مى برد. اين پندى براى پندگيرندگان است».

نور عشق

دل را به نور عشق صفا مي دهد نماز
جان را به ياد دوست جلا مي دهد نماز
 از خارزار شرك اگر بگذري به صدق
 باغ تو را ز جلوه صفا مي دهد نماز
تا بنگري جمال حقيقت ز معرفت
 سرچشمه ات ز آب بقا مي دهد نماز
 پاي تو را ز قيد   تعلق رها كند
 دست تو را به دست دعا مي دهد نماز

هر دم كه سر به سجده اخلاص مي نهي
 روشندلي ز ياد خدا مي دهد نماز

چون بشنوي صلاي مؤذن ، شتاب كن
كز بارگاه قدس ندا مي دهد نماز

قلب را فرصت حضور دهيد(استاد محمد جواد محبت)
ديده از خواب ناز باز كنيد رو بدرگاه كارساز كنيد دستها را از روي صدق و صفا جانب آسمان دراز كنيد رهزنان در كمين ايمانند در زبيگانگان فراز كنيد پلي از سجده تا خلوص زنيد راز راهمره نياز كنيد آه را بال سوز بگشائيد روح را آشناي راز كنيد قلب را فرصت حضور دهيد اشگ را وقف سوز و ساز كنيد با همان قطره ها وضو گيريد با همان شتشو نماز كنيد